Tết Đoan ngọ 5/5 năm nay diễn ra vào ngày thứ Năm, tức ngày 22/6 dương lịch năm 2023. Tuy nhiên, ngoài việc biết đây là ngày Tết giết sâu bọ, các bạn đã biết gì về nguồn gốc ra đời, tại sao lại gọi là Tết giết sâu bọ và ăn món gì để giết sâu bọ chưa? Vậy bài viết hôm nay của chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ngày này, cùng lắng nghe nhé!
Tết Đoan Ngọ 5/5 là ngày gì?
Tết Đoan Ngọ 5/5 còn có tên gọi khác là Tết Đoan Dương và được tổ chức vào ngày mùng 5/5 Âm lịch hàng năm. Theo giải nghĩa tiếng Hán, Đoan là mở đầu, Ngọ là giữa trưa, Đoan Ngọ nghĩa là bắt đầu giữa trưa; Dương là mặt trời, là khí dương. Đoan Dương nghĩa là bắt đầu lúc khí dương đang thịnh.
Tết Đoan Ngọ 5/5 là ngày Tết truyền thống tại một số quốc gia Đông Á như Việt Nam, Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc, Việt Nam…
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ 5/5 thường rơi vào thời điểm nắng nóng kéo dài, sâu bọ phát triển nhiều. Cho nên, ngày lễ này còn được gọi là ngày Tết giết sâu bọ hoặc diệt sâu bọ.
Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ? Vì sao được gọi là Tết diệt sâu bọ?
Theo tài liệu từ Ban Tôn Giáo Chính Phủ cho biết, vào một vụ mùa bội thu, người nông dân ăn mừng vì được mùa. Thế nhưng sâu bọ năm ấy lại kéo đến đông đảo, ăn hết cây trái, thực phẩm đã thu hoạch được. Người dân rất lo lắng, đau đầu không biết cách gì để có thể giải quyết được nạn sâu bọ thì xuất hiện một ông lão xưng là Đôi Truân.
Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng gồm những lễ vật đơn giản: Bánh gio, trái cây, sau đó đi ra trước nhà mình vận động thể dục. Mọi người làm theo lời ông thì chỉ một lúc sau, sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi.
Lão ông còn bảo thêm rằng, sâu bọ hàng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì đã dặn thì sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông lão đã đi đâu mất.
Sau đó, để tỏ lòng biết ơn và tưởng nhớ việc này, dân chúng đã đặt cho ngày này là ngày “Tết giết sâu bọ”, nhiều người gọi nó là Tết Đoan Ngọ vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.
Ý nghĩa Tết Đoan Ngọ
Cứ đến dịp Tết Đoan Ngọ 5/5 âm lịch hàng năm, người dân làm lễ cúng Tết Đoan Ngọ nhằm mục đích phát động phong trào bắt sâu bọ, tiêu diệt các loài sâu bệnh gây hại cho cây trồng và cầu mong một vụ mùa bội thu.
Bên cạnh ý nghĩa tiêu diệt sâu bọ phá hoại mùa màng thì người Việt còn cho rằng đây là dịp để giải trừ bệnh tật trong thời điểm giao mùa.
Người xưa quan niệm bộ phận tiêu hóa của con người thường có các loại ký sinh gây hại không phải lúc nào cũng diệt được. Duy có ngày mùng 5/5, các loại ký sinh này thường ngoi lên và đây là thời cơ để con người ăn những thức ăn có vị chua, chát để loại bỏ chúng.
Theo quan niệm dân gian, người dân ăn hoa quả, rượu nếp vào ngày Tết Đoan Ngọ 5/5 Âm lịch là một cách để diệt trừ sâu bọ. Ngoài ra, các gia đình còn có thói quen ăn bánh tro hay còn gọi là bánh gio, chè trôi nước, hạt sen… để diệt trừ sâu bọ, bệnh tật trong người. Vào ngày này, cần phải súc miệng 3 lần cho sạch sâu bọ, ăn một bát rượu nếp cho sâu bọ say, tiếp đó là ăn trái cây cho sâu bọ chết.
Những món ăn để ‘giết sâu bọ’ trong ngày Tết Đoan Ngọ
1. Bánh tro (Bánh gio)
Bánh tro là món ăn không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ 5/5. Bánh tro có nhiều tên gọi khác nhau như bánh ú tro, bánh gio, bánh âm và tuỳ theo vùng miền sẽ có nhiều biến thể và được gói dưới nhiều hình dạng khác nhau. Với phần nếp đã được ngâm cùng nước tro (đã được đốt từ các loại cây khô), bánh ú tro nhờ vậy mà có hương thơm rất lạ, chẳng giống với những loại bánh ú khác.
Về cơ bản, bánh tro có hình dáng khá nhỏ nhắn, được gói trong một lớp lá tre hoặc lá chuối rồi hấp đến khi chín mềm. Bánh là sự hoà quyện giữa phần nếp tro và đậu xanh ngọt thanh, bùi và béo vô cùng hấp dẫn. Ngoài loại bánh có nhân, bánh tro đôi khi còn làm không nhân và chấm với mật mía mang đến sự ngọt ngào và ngon miệng đến khó tả.
2. Cơm rượu nếp
Theo quan niệm dân gian, bộ phận tiêu hóa của con người thường có các loại ký sinh gây hại, chúng thường nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng tiêu diệt được. Chỉ vào ngày 5/5 âm lịch, các loại ký sinh này thường ngoi lên, chúng ta mới có thể tận dụng để loại bỏ chúng bằng cách ăn những thức ăn có vị chua, cay, chát, trong đó nổi bật nhất là rượu nếp hay nếp cẩm. Đặc biệt, nếu thưởng thức món rượu này vào buổi sáng, ngay khi thức dậy thì càng hiệu nghiệm.
Thông thường, cơm rượu sẽ được ăn đầu tiên vào buổi sáng sớm khi bạn vừa thức dậy trong ngày Tết giết sâu bọ. Người dân tin rằng, trong dạ dày chúng ta có những loại vi khuẩn mà những loại thức ăn chua, chát sẽ loại bỏ được chúng nên cơm rượu nếp sẽ là sự ưu tiên hàng đầu.
Cơm rượu nếp là hỗn hợp nếp nguyên hạt đã được đồ thành xôi, sau đó rắc một lớp men rồi ủ trong ba ngày. Thúng xôi ủ được đặt trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu để khi ăn, trộn với cái, tạo vị ngọt, cay rất dễ chịu. Dù già hay trẻ, đây đều là một món dễ ăn nhờ vào vị ngọt thanh, chua nhẹ khó cưỡng.
3. Thịt vịt
Trong ngày tết Đoan Ngọ 5/5 ở miền Trung, món thịt vịt rất được ưa chuộng. Chúng không chỉ có tính hàn, giúp cơ thể được giải nhiệt, trở nên mát mẻ hơn vào những ngày đầu hè oi bức. Ngoài ra, từ đầu tháng 5 trở đi, vịt vào mùa nên thịt của chúng sẽ béo, thơm và chắc hơn hẳn.
Không chỉ một, bạn có thể chế biến vịt thành hàng trăm những món ăn ngon. Vịt quay với lớp da giòn tan và thơm lừng. Cháo vịt lại ngọt, thơm với thịt vịt mềm, dai hấp dẫn. Mì vịt tiềm, vịt nấu chao hay bún măng vịt cũng đều là những món vịt rất ngon mà bạn nên trổ tài làm thử đó!
4. Chè trôi nước
Chè trôi nước là một món tuy đơn giản nhưng lại rất đặc biệt, được nhiều người yêu thích và góp mặt trong nhiều dịp quan trọng trong năm như 23 tháng Chạp đưa Ông Táo về Trời, Tết Hàn thực,… Do đó, Tết Đoan Ngọ cũng không phải là một ngoại lệ.
Những viên chè tròn, đều mang nhiều màu sắc đẹp mắt. Bên trong là nhân đậu xanh ngọt ngào, kết hợp cùng đường thơm nức, nước cốt dừa lại béo ngậy. Chỉ cần nghĩ đến là muốn ăn ngay một chén rồi bạn nhỉ!
5. Trái cây
Mọi dịp lễ của người Việt Nam luôn có một mâm quả thật đẹp, bao gồm những loại trái cây ngon nhất mùa hè. Không chỉ đẹp mắt nhờ màu sắc hài hoà, hương vị của các loại trái cây đầu mùa như: mận, vải, xoài, mít, chôm chôm, dưa hấu… còn thơm ngon.
Ăn những hoa quả này trong ngày Tết Đoan Ngọ 5/5, người dân luôn mong muốn mầm bệnh được tiêu trừ, cây trái sẽ sinh sôi nảy nở, tươi tốt hơn.
Hy vọng qua bài viết này, giúp các bạn đã hiểu hơn ngày tết Đoan Ngọ là ngày gì cũng như sự tích và ý nghĩa của nó.
